Mianowanie żołnierzy zawodowych w korpusie podoficerskim i oficerskim może nastąpić po dwóch latach, w aktywnej rezerwie w korpusie szeregowych po 20 dniach służby, a w pasywnej rezerwie po odbyciu 10 dniowych ćwiczeń - przewiduje opublikowany projekt rozporządzenia MON w sprawie mianowania na stopnie wojskowe. Dotyczy żołnierzy zawodowych i rezerwy, pełniących służbę w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny oraz osób, które z racji ukończonego wieku lub stanu zdrowia nie podlegają obowiązkowi służby wojskowej.
Jest to akt wykonawczy do obszernego art. 140 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2022 r. poz. 2305 oraz z 2023 r. poz. 347 i 641). Nowością wprowadzoną w ustawie oraz w projekcie rozporządzenia MON jest fakt, że stopień wojskowy szeregowego (marynarza) nadaje szef wojskowego centrum rekrutacji podczas kwalifikacji wojskowej albo w ramach postępowania rekrutacyjnego mającego na celu powołanie do służby wojskowej, w formie wpisu w ewidencji wojskowej.
Nowe przepisy mają zastąpić rozporządzenie MON z 30 kwietnia 2010 r. w sprawie mianowania na stopnie wojskowe. Określają inne niż prezydent RP i minister obrony narodowej organy uprawnione do mianowania.
Utrzymano w ustawie dotychczasowe zapisy dotyczące awansów
Zgodnie bowiem z art. 140 ustawy o obronie Ojczyzny na stopnie wojskowe:
- szeregowych i podoficerów mianuje szef MON lub organy wojskowe, którymi są: szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dowódca rodzaju Sił Zbrojnych, komendant główny Żandarmerii Wojskowej, dowódca Garnizonu Warszawa, szefowie wojskowych centrów rekrutacji oraz inni dowódcy jednostek wojskowych zajmujący stanowisko służbowe zaszeregowane do stopnia etatowego co najmniej pułkownika (komandora),
- w korpusie podoficerów, w przypadku kształcenia, mianuje organ, któremu podlega szkoła podoficerska,
- na stopnie wojskowe w korpusie oficerów mianuje szef MON, z wyłączeniem pierwszego stopnia oficerskiego (podporucznika) oraz stopni oficerskich generałów i admirałów, na które mianuje prezydent RP na wniosek ministra obrony narodowej,
- na stopień wojskowy marszałka Polski mianuje prezydent RP na wniosek szefa MON. Chodzi o oficera posiadającego stopień wojskowy generała (admirała) za wyjątkowe zasługi dla Sił Zbrojnych
Z wnioskiem o mianowanie na wyższy stopień wojskowy występują:
- przełożony żołnierza zawodowego zajmujący stanowisko służbowe co najmniej dowódcy kompanii lub inne zaszeregowane do stopnia etatowego porucznika/kapitana (porucznika marynarski/kapitana marynarki) – na stopnie wojskowe w korpusie szeregowych i podoficerów;
- dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni zawodową służbę wojskową, lub przełożony tego dowódcy – na stopnie wojskowe w korpusie oficerów do stopnia pułkownika (komandora) włącznie;
- szef Sztabu Generalnego WP – na stopnie wojskowe w korpusie oficerów, w tym generalskie i admiralskie w podległych strukturach;
- dyrektor Departamentu Kadr – na stopnie wojskowe w korpusie oficerów;
- szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego lub szef Służby Wywiadu Wojskowego odpowiednio w stosunku do podległych żołnierzy zawodowych – do stopnia pułkownika (komandora) włącznie.
Zgodnie z art. 140 ust. 12 tej ustawy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w czasie pokoju mogą być mianowany na wyższy stopień jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:
- uzyskają pozytywne wyniki w szkoleniu wojskowym;
- otrzymali co najmniej bardzo dobrą ocenę w opinii służbowej;
- ukończyli kurs lub szkolenie wojskowe, jeżeli jest to wymagane dla stopnia wojskowego, na który mają być mianowani.
Warunkiem mianowania jest również: brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo karne lub karnoskarbowe, a także brak prowadzonego postępowania karnego, karno-skarbowego lub dyscyplinarnego
Wniosek o mianowanie żołnierza w czynnej służbie wojskowej, oprócz danych osoby opiniującej z jej stopniem wojskowym, nazwiskiem i imieniem, zajmowanym stanowiskiem służbowym oraz podpisem, z klauzulę „popieram wniosek o mianowanie” lub „nie popieram wniosku o mianowanie" zawiera również:
- informację o miejscu pełnienia służby i zajmowanym stanowisku służbowym;
- nazwę korpusu osobowego, grupy osobowej oraz symbol posiadanej specjalności wojskowej;
- wskazanie stanowiska służbowego, na które żołnierz zostanie wyznaczony lub, na które zostanie zmienione jego zaszeregowanie wraz z mianowaniem na stopień wojskowy;
- ocenę z ostatniego opiniowania służbowego, a w przypadku odbywania ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy, sporządzoną na potrzeby mianowania, opinię za czas ćwiczeń;
- okres posiadania stopnia wojskowego przez czas nieprzerwanego pełnienia czynnej służby wojskowej.
Na kolejny wyższy stopień wojskowy w korpusie podoficerskim i oficerskim może być mianowany żołnierz zawodowy, który pełnił zawodową służbę wojskową przez okres co najmniej 2 lat. Mianowanie musi mieć charakter uroczysty.
Awanse w szkołach wojskowych i Legii Akademickiej
Projekt rozporządzenia reguluje także mianowanie żołnierzy pełniących dobrowolną zasadniczą służbę wojskową w trakcie kształcenia w uczelni wojskowej (zarówno studiów stacjonarnych jak i w ramach kursu oficerskiego w trakcie kształcenia). Mogą być mianowani przez rektora – komendanta uczelni wojskowej najwyżej na stopień wojskowy kaprala (mata). Warunkiem jest pozytywne zaliczenie egzaminów objętych regulaminem nauki, uzyskanie pozytywnej opinii służbowej oraz brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo karne lub karnoskarbowe. Awans na stopień kaprala następuje dopiero po zdaniu w uczelni wojskowej egzaminu na podoficera, z dniem powołania do zawodowej służby wojskowej, czyli po I roku.
Podobne zasady obowiązują w szkole podoficerskiej. Kadeci mogą być mianowani do stopnia kaprala, ale z wnioskiem do organu, któremu podlega szkoła występuje komendant szkoły podoficerskiej .
Z kolei osoby kształcące się w szkołach Legii Akademickiej mogą być mianowani na stopień wojskowy kaprala (mata) w ostatnim dniu tego kształcenia. Z wnioskiem występuje do szefa Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji komendant szkoły podoficerskiej, w której był prowadzony egzamin na podoficera
Warunkiem mianowania są: pozytywne zaliczenie egzaminów objętych programem szkolenia w Szkołach Legii Akademickiej, uzyskanie pozytywnej opinii służbowej oraz brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo karne lub karnoskarbowe, a także brak prowadzonego postępowania karnego, karnoskarbowego lub dyscyplinarnego.
Awanse żołnierzy w WOT
Na wyższy stopień w korpusie szeregowych może być mianowany żołnierz terytorialnej służby wojskowej, który osiągnął bardzo dobre wyniki w wykonywaniu zadań służbowych oraz dyscyplinie wojskowej i ukończył szkolenie wojskowe podstawowe lub wyrównawcze.
Organem właściwym do mianowania żołnierza WOT jest:
- dowódca jednostki wojskowej zajmujący stanowisko służbowe zaszeregowane do stopnia etatowego co najmniej pułkownika - w przypadku mianowania na wyższy stopień wojskowy w ramach zajmowanego stanowiska służbowego lub innego stanowiska służbowego w tej samej jednostce wojskowej;
- dowódca Wojsk Obrony Terytorialnej - w przypadku mianowania na wyższy stopień wojskowy w związku z wyznaczeniem na stanowisko służbowe w innej jednostce wojskowej.
Z wnioskiem o mianowanie występuje się w przypadku spełnienia następujących warunków mianowania: ukończenie kursu podoficerskiego lub innego kursu albo szkolenia wojskowego oraz brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo karne lub karnoskarbowe, a także brak prowadzonego postępowania karnego, karnoskarbowego lub dyscyplinarnego.
W przypadku, kiedy w jednostce wojskowej Wojsk Obrony Terytorialnej nie ma wolnego stanowiska w korpusie podoficerów, komendant szkoły podoficerskiej przesyła do właściwego dowódcy jednostki wojskowej wykaz żołnierzy OT, którzy ukończyli szkolenie i zdali egzamin podoficerski. Warunkiem mianowania żołnierza OT jest występowanie w etacie jednostki wojskowej nieobsadzonego stanowiska służbowego, na które żołnierz będzie wyznaczony wraz z mianowaniem.
Na kolejny wyższy stopień wojskowy w korpusie podoficerskim i oficerskim może być mianowany żołnierz terytorialnej służby wojskowej, jeżeli pełnił terytorialną służbę wojskową przez okres co najmniej 2 lat.
Żołnierze aktywnej rezerwy mogą liczyć na awans już po 20 dniach służby
W przypadku żołnierzy aktywnej rezerwy awans w korpusie szeregowych może nastąpić gdy od ostatniego mianowania pełnił on łącznie w aktywnej rezerwie co najmniej 20 dni tej służby, zaś w przypadku w korpusu podoficerskiego pełnił łącznie w aktywnej rezerwie co najmniej 30 dni tej służby..
Z wnioskiem o mianowanie na wyższy stopień wojskowy występuje przełożony żołnierza, od szczebla co najmniej dowódcy kompanii lub inne stanowisko służbowe zaszeregowane do stopnia etatowego porucznika/kapitana (porucznika marynarki/kapitana marynarki).
Wniosek o mianowanie, przedstawia się drogą służbową przełożonemu uprawnionemu do mianowania na dany stopień wojskowy.
Mianowanie żołnierzy pasywnej rezerwy zależy od dni ćwiczeń
Żołnierz w pasywnej rezerwie może być mianowany w korpusie szeregowych, jeśli posiada co najmniej wykształcenie podstawowe albo gimnazjalne oraz przygotowanie zawodowe lub kwalifikacje przydatne w siłach zbrojnych, a ponadto odbył co najmniej 10-dniowe ćwiczenia wojskowe, w trakcie których osiągnął bardzo dobre wyniki w wykonywaniu zadań służbowych oraz w dyscyplinie wojskowej.
Na pierwszy stopień wojskowy w korpusie podoficerów trzeba już zdać egzamin na podoficera po ukończeniu kursu lub szkolenia wojskowego wymaganego do mianowania na ten stopień wojskowy, a także jeżeli w posiadanym stopniu wojskowym odbył ćwiczenia wojskowe o łącznym wymiarze co najmniej 30 dni.
Z kolei oficerem może zostać żołnierz pasywnej rezerwy, jeżeli przemawiają za tym potrzeby uzupełnieniowe Sił Zbrojnych RP w korpusie szeregowych lub podoficerów, posiada wykształcenie wyższe oraz zdał egzamin na oficera oraz przydział mobilizacyjny albo przewiduje się nadanie mu takiego przydziału oraz spełnia jeden z poniższych warunków:
- odbył przeszkolenie wojskowe lub zajęcia wojskowe oraz ćwiczenia wojskowe o łącznym wymiarze co najmniej 5 dni;
- odbył kurs oficerski realizowany w ramach ćwiczeń wojskowych;
- odbył inne szkolenie wojskowe wymagane na oficera oraz dodatkowo, po odbyciu tego szkolenia i zdaniu egzaminu na oficera, odbył ćwiczenia wojskowe o łącznym wymiarze co najmniej 15 dni.
Na kolejny stopień wojskowy w korpusie oficerów może żołnierz pasywnej rezerwy może być mianowany - jeżeli przemawiają za tym potrzeby uzupełnieniowe Sił Zbrojnych RP oraz m.in. odbył w posiadanym stopniu wojskowym ćwiczenia wojskowe o łącznym wymiarze co najmniej 30 dni. A ponadto na awans w stopniu oficerskim mogą liczyć żołnierze rezerwy z nadanym przydziałem mobilizacyjnym przez okres co najmniej jednego roku oraz w sytuacjach uzasadnionych potrzebami Sił Zbrojnych RP w korpusach osobowych: sił powietrznych, marynarki wojennej, sprawiedliwości oraz obsługi prawnej, medycznym, finansowym, duszpasterstwa oraz kryptologii i cyberbezpieczeństwa.
Mianowanie może nastąpić do najwyższego stopnia wojskowego w ramach zaszeregowania stanowiska do stopnia etatowego.
Z wnioskiem o mianowanie może wystąpić szef wojskowego centrum rekrutacji, attaché obrony w polskim przedstawicielstwie dyplomatycznym, w stosunku do żołnierzy posiadających obywatelstwo polskie stale zamieszkujących za granicą, a także władze naczelne stowarzyszeń zrzeszających żołnierzy, którzy brali udział w walkach o niepodległość państwa, wobec żołnierzy zrzeszonych w tych stowarzyszeniach ,
Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od publikacji w Dzienniku Ustaw. R.Ch.