Po pół roku od przekazania projektu rozporządzenia MON w sprawie wyznaczania i zwalniania żołnierzy zawodowych ze stanowisk służbowej do konsultacji, w sobotę, 3 bm. te przepisy weszły w życie. System jest oparty na generalnym założeniu, że wyznaczenie na wyższe stanowisko służbowe, które związane jest z mianowaniem na wyższy stopień wojskowy, poprzedzone jest odbyciem odpowiedniej formy doskonalenia zawodowego.
Rozporządzenie MON z 20 lutego 2023 r. w sprawie wyznaczania żołnierzy zawodowych na stanowiska służbowe i zwalniania z tych stanowisk [Dz.U. poz. 413] jest aktem wykonawczym do art. 202 ust. 1 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny
Wymagania przy awansach
Zgodnie z § 3 tego rozporządzenia wymagania przy awansach w wojsku są następujące dla:
- szeregowych zawodowych – szeregowego (marynarza) / starszego szeregowego (starszego marynarza) / starszego szeregowego specjalisty (starszego marynarza specjalisty) – posiadanie wykształcenia podstawowego, gimnazjalnego, zasadniczego zawodowego lub zasadniczego branżowego oraz ukończenie, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, kursu doskonaląceg- podoficerów zawodowych, zaszeregowane w danym pionie funkcjonalnym do stopni etatowych:
– kaprala (mata) / starszego kaprala (starszego mata) / plutonowego (bosmanmata) / sierżanta (bosmana) / starszego sierżanta (starszego bosmana) / młodszego chorążego (młodszego chorążego marynarki) – posiadanie wykształcenia średniego lub średniego branżowego oraz ukończenie, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, kursu doskonalącego,
- podoficerów starszych:
– chorążego (chorążego marynarki) / starszego chorążego (starszego chorążego marynarki) / starszego chorążego sztabowego (starszego chorążego sztabowego marynarki) z zaszeregowaniem do stopnia chorążego (chorążego marynarki) – ukończenie kursu kwalifikacyjnego,
– chorążego (chorążego marynarki) / starszego chorążego (starszego chorążego marynarki) / starszego chorążego sztabowego (starszego chorążego sztabowego marynarki) z zaszeregowaniem do stopnia starszego chorążego (starszego chorążego marynarki) lub starszego chorążego sztabowego (starszego chorążego sztabowego marynarki) – ukończenie, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, kursu doskonalącego;
- oficerów zawodowych, zaszeregowane w danym pionie funkcjonalnym do stopni etatowych:
oficerów młodszych:
– podporucznika (podporucznika marynarki) – posiadanie tytułu zawodowego magistra lub magistra inżyniera lub równorzędnego tytułu zawodowego, porucznika (porucznika marynarki) / kapitana (kapitana marynarki) – ukończenie, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, w pionie funkcjonalnym dowódczo-sztabowym kursu doskonalącego lub kwalifikacyjnego, a w pionie funkcjonalnym zabezpieczenia lub w pionie funkcjonalnym szczególnym – kursu doskonalącego,
oficerów starszych:
- majora (komandora podporucznika) – ukończenie studiów podyplomowych na krajowej lub zagranicznej uczelni wojskowej lub posiadanie stopnia naukowego doktora,
– podpułkownika (komandora porucznika) i pułkownika (komandora) – ukończenie, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, kursu kwalifikacyjnego lub doskonalącego,
generałów i admirałów:
– generała brygady (kontradmirała) – ukończenie podyplomowych studiów polityki obronnej na krajowej uczelni wojskowej lub ich odpowiednika na zagranicznej uczelni wojskowej,
– generała dywizji (wiceadmirała), generała broni (admirała floty) i generała (admirała) – ukończenie, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, kursu doskonalącego
Ponadto organ uprawniony do wyznaczenia na stanowisko służbowe może przeprowadzić indywidualne rozmowy kadrowe z kandydatami lub powołać komisję w celu przeprowadzenia oceny kwalifikacji.
Zmiany zaszeregowania do kolejnego wyższego stopnia wojskowego jest możliwa po upływie co najmniej:
- 3 lat zajmowania przez żołnierza zawodowego stanowiska służbowego w posiadanym stopniu wojskowym oraz uzyskaniu ogólnej oceny co najmniej bardzo dobrej w ostatniej opinii służbowej;
- 2 lat zajmowania przez żołnierza zawodowego stanowiska służbowego w posiadanym stopniu wojskowym oraz uzyskaniu ogólnej oceny wzorowej w ostatniej opinii służbowej.
Należy podkreślić, że zmiana zaszeregowania do wyższego stopnia wojskowego uważa się za dokonaną po stwierdzeniu w rozkazie dziennym przez dowódcę jednostki wojskowej, a w przypadku żołnierza zawodowego na stanowisku służbowym dowódcy jednostki wojskowej przez jego bezpośredniego przełożonego, daty mianowania oraz zmiany zaszeregowania żołnierza zawodowego.
Przeciwdziałanie nepotyzmowi wkracza do jednostek wojskowych
Niezależnie od tych obligatoryjnych wymogów, których spełnienie jest niezbędne do wyznaczenia na stanowisko służbowe, organ wyznaczając żołnierza będzie ponadto mógł uwzględnić inne okoliczności, takie jak: staż służby w wojsku i innych formacjach mundurowych, znajomość języków obcych, sprawność fizyczna i zdrowotna, oceny z opiniowania służbowego, dane dotyczące karalności, w tym w ramach odpowiedzialności dyscyplinarnej. Ponadto dla przełożonych doszło jeszcze jedno kryterium. Czy wyznaczając żołnierza nie dokona on naruszenia przepisów anytnepotycznych, związanych z zatrudnianiem członków rodziny.
Nowym rozwiązaniem wprowadzonym w art. 233 ustawy o obronie Ojczyzny są przepisy zapobiegające powstawaniu stosunku zależności służbowej pomiędzy osobami pozostającymi w stosunku pokrewieństwa albo pozostają we wspólnym pożyciu. W projekcie rozporządzenia pojawił się zapis o obowiązku złożenia przez żołnierza oświadczenia przed wyznaczeniem na stanowisku służbowe o tym, że w wyniku wyznaczenia nie wystąpi stosunek podległości służbowej. W przypadku natomiast powstania takiego stosunku w trakcie pełnienia służby przez żołnierza na stanowisku służbowym (np. w wyniku zatrudnienia członka rodziny w jednostce wojskowej), wszczynana będzie procedura przeniesienia służbowego tego żołnierza do innej jednostki wojskowej.
Dla dowódców przy podejmowaniu decyzji istotne mogą być także informacje i opinie o żołnierzu uzyskane od:
- komendanta głównego Żandarmerii Wojskowej,
- prokuratora do spraw wojskowych,
- szefa Służby Wywiadu Wojskowego,
- szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
- prezesa Wojskowej Izby Lekarskiej w stosunku do lekarzy i lekarzy dentystów,
Ponadto w przepisach wykonawczych podkreślono konieczność posiadania odpowiedniego, dla danego pionu funkcjonalnego, wykształcenia oraz odbycia kursów i szkoleń, a także odpowiedniego poziomu znajomości języka obcego określonego w Karcie Opisu Stanowiska Służbowego ( KOS).
Zgodnie z ustawą o obronie Ojczyzny, żołnierze pobierający naukę w uczelniach wojskowych oraz w szkołach podoficerskich po ukończeniu pierwszego roku nauki są powoływani do zawodowej służby wojskowej. W rozporządzeniu MON ustalono, że w przypadku gdy nie ukończą oni nauki, żołnierze ci będą wyznaczani na stanowiska korpusie szeregowych lub podoficerskim w jednostkach wojskowych. W poprzednich rozwiązaniach ustawowych osoby te były zwalnianie ze służby wojskowej.
Mianowania co najmniej trzy razy w roku
W rozporządzenia określono również tryb przeszeregowania żołnierzy do wyższego stopnia wojskowego w ramach zajmowanego stanowiska służbowego.
Będzie to możliwe w odniesieniu do stanowiska służbowego, dla którego określono kilka stopni wojskowych. Faktycznie proces ten sprowadza się do wydania decyzji przez właściwy organ wojskowy o mianowaniu żołnierza na bezpośrednio wyższy stopień wojskowy.
Założono, że proces ten będzie wszczynany przez dowódcę jednostki wojskowej, w której żołnierz pozostaje na ewidencji. Dowódca występował będzie z wnioskiem o zmianę zaszeregowania, po dokonaniu ustawowych przesłanek umożliwiających to przeszeregowanie, tj. po uwzględnieniu stażu służby oraz ocen z opiniowania służbowego. Wnioski te będą następnie kierowane do organu właściwego do mianowania żołnierza na wyższy stopień wojskowy. Proces zmiany zaszeregowania będzie się kończył decyzją o mianowaniu żołnierza oraz po stwierdzeniu tego faktu, dla celów ewidencyjno – finansowych, w rozkazie dziennym dowódcy.
Przewiduje się, że dowódcy jednostek wojskowych będą zobligowani do występowania z wnioskami o mianowanie z dniem 3 maja, 15 sierpnia, 11 listopada oraz ewentualnie w innych terminach na polecenie szefa MON. Należy zauważyć, że w ustawie o obrony Ojczyzny nie narzucono ministrowi obrony narodowej terminów mianowania, zatem możliwe będzie wskazanie przez niego również innych terminów.
Kiedy można przenieść żołnierza do dyspozycji
W przepisach rozporządzenia określono również tryb przenoszenia żołnierzy do dyspozycji. Dotyczyć to będzie przypadku skierowania żołnierza na naukę, gdy po jej ukończeniu żołnierz jest planowany do wyznaczenia na inne stanowisko służbowe, złożenia przez żołnierza wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego w wymiarze ponad 1 roku oraz podjęcia pracy w strukturach międzynarodowych. Żołnierze zawodowi w okresie pozostawania w dyspozycji podlegają regułom pełnienia zawodowej służby wojskowej i wykonywać będą zadania służbowe określone przez organ, z wyjątkiem wyżej przedstawionych sytuacji obligatoryjnego przeniesienia do dyspozycji.
Przyjęto, że działania te będą odbywać się na wniosek dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę albo dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz jest planowany do wyznaczenia, jak również na podstawie wniosków przełożonych tych dowódców.
Wniosek żołnierza o wyznaczenie na stanowisko
W rozporządzeniu przewidziano również możliwość złożenia wniosku o wyznaczenie na stanowisko służbowe przez zainteresowanego żołnierza. W takim przypadku, wniosek ten rejestrowany jest w elektronicznym systemie ewidencji wojskowej przez dowódcę jednostki wojskowej i jest przesyłany drogą służbową do organu uprawnionego do wyznaczenia na wnioskowane przez żołnierza stanowisko służbowe. Dowódcy jednostek wojskowych, za pośrednictwem których jest przesyłany wniosek przedstawiają swoją opinię oraz przesyłają go do bezpośredniego przełożonego w terminie do 7 dni od daty jego otrzymania.
Jeżeli za realizacją wniosku o wyznaczenie na stanowisko służbowe przemawiają potrzeby sił zbrojnych organ, wszczyna postępowanie z urzędu. W przeciwnym przypadku wniosek pozostawia się bez rozpatrzenia. O fakcie pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia informuje się żołnierza za pośrednictwem dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pozostaje na ewidencji.
Czasowe pełnienie obowiązków i delegowanie poza jednostkę
W rozporządzeniu określono także warunki powierzania czasowego pełnienia obowiązków. Powierzyć obwiązki będzie można żołnierzowi, który nie pełni już czasowo obowiązków na innym stanowisku służbowym, co pozwoli na uniknięcie sytuacji czasowego pełnienia obowiązków równocześnie na kilku stanowiskach. Nie będzie możliwe powierzanie obowiązków kilku żołnierzom na jednym stanowisku. Ponadto, w rozporządzeniu wprowadzono zasadę, że żołnierz wyższy stopniem nie może podlegać pod żołnierza niższego stopniem.
Dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz zawodowy jest wyznaczony na stanowisko służbowe, może również, niezależnie od powierzenia czasowego pełnienia obowiązków służbowych, skierować tego żołnierza do wykonywania zadań służbowych poza jednostką wojskową, na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego. Skierowany żołnierz zawodowy pozostaje na stanowisku służbowym w dotychczasowej jednostce wojskowej.
Po wejściu w życie rozporządzenia, najbliższe awanse na nowych zasadach odbędą się z okazji Święta Konstytucji 3 Maja. R.Ch.
zdjęcie: CO MON